سال ها مشاور رئيس دولت اصلاحات بود و از تئوريسين هاي اين جريان؛ همين ها کافي بود ب
فضاي نقد درون اصلاح طلبان در حال مه آلود شدن است
عبارات مهم : سياست
سال ها مشاور رئيس دولت اصلاحات بود و از تئوريسين هاي اين جريان؛ همين ها کافي بود ب
فضاي نقد درون اصلاح‌طلبان در حال مه‌آلود شدن است
راي آنکه او را مرد پشت صحنه هاي سياست بنامند. محمدرضا تاجيک از آن جنس آدم هايي است که به سادگي نمي توان به آنها رسوخ کرد. نگاهش سرشار از حرف هست؛ از آن حرف هايي که ارزش هرکس به اندازه آنهاست. «حرف هايي براي نگفتن!» همين، مخاطبش را به تکاپوي شنيدن و پرسش وا مي دارد ولی پاسخ هاي استادگونه اش تو را وادار به سکوت مي کند و تمام ندانستن هايت را در پيش چشمانت مي آورد.
بااين حال، مصاحبه با او فرصتي بود که ارزش چند هفته انتظار را داشت؛ انتظاري که با ساعتي پياده روي زير آفتاب تند تابستان همراه شد و آخر در دفتر اين استاد آرام دانشگاه ولی پيچيده عالم سياست به آخر رسيد. مجال ما اندک بود و گفتني ها بسيار، از شرايط کنوني اصلاحات و وقت ها و تهديدهاي پيش روي اين جنبش تا حال وهواي دروني محمدرضا تاجيک، با او گفت وگو شده است است.
سال ها مشاور رئيس دولت اصلاحات بود و از تئوريسين هاي اين جريان؛ همين ها کافي بود ب
چرا به دکتر تاجيک، مرد پشت صحنه هاي سياست مي گويند؟
اين يک بازنمايي است که از فردي چون من به عمل مي آيد، نه اينکه به لحاظ شخصي و منش، چنين علائم و نشانه هايي در من نباشد ولی اينکه عامدا و عاملا قصد ايفاي چنين نقشي را داشته باشم، درست نيست. شايد بيشتر از آن روست که خيلي راغب و مايل نيستم در عرصه سياست مرسوم و مألوف، نقشي ايفا کنم ولی در عين حال، مي خواهم به شکلي در فضاي سياسي کشورم نقش آفريني کنم و در ذيل گفتماني که مي پسندم و مي پذيرم فعاليت داشته و مؤثر باشم؛ به همين علت در هنگامه هاي متفاوت تاريخي کشورم تلاش کرده ام که حضور پررنگ فکري و استراتژيک داشته باشم و شايد از همين رو باشد که برخي تصور مي کنند من در بعد پرده ها نقش آفريني مي کنم.
به عقيده شما آيا درون جريان اصلاحات خودانتقادي يا نقد درون گفتماني آن طوري که بايد باشد تا امروز وجود داشته است؟
شايد نقدي که به جريان اصلاح طلبي وارد هست، ناظر باشد بر همين فقدان نقد از درون يا محاسبه نفسي که جريان اصلاحات بايد داشته باشد و ندارد. شايد اين تحليل درست باشد که جريان اصلاح طلبي از زماني که جامه جنبشي و گفتماني و مردمي و مدني خود را به در کرده و دوان دوان به سوي دروازه هاي قدرت روان شده است و با ماکرو- قدرت عجين و اجير شده است و گفتمان اجتماعي و فرهنگي اش اندک اندک به گفتمان صرفا سياسي و معطوف به قدرت تبديل شده، حاملان و عاملانش نيز در فرايند نوعي دگرديسي و تغيير گفتماني، منشي و روشي قرار گرفته اند و همان کساني که منادي نقد بودند و با شعار نقد، پا به صحنه هاي سياسي و اجتماعي گذاشته اند، ديگر نقد را بر خود نمي پسندند و تحمل نمي کنند.
فضاي نقد درون اصلاح‌طلبان در حال مه‌آلود شدن است
اين گفتمان از آن رو گفتمان اصلاح طلبي بوده که استراتژي آن نقد بوده، نقطه کانوني آن نقد بوده و اين نقد مشمول بر همه، از جمله «خودِ اصلاح طلب» نيز مي شده است ولی متأسفانه به همان دليلي که عرض کردم فرهنگ و کنش والاي نقد به حاشيه رانده شد و نقاد دروني با بي مهري مواجه شد و اين روزها شاهد اين هستيم که فضاي نقد و نقادي در ميان ما اصلاح طلبان اندک اندک در حال مه آلود شدن هست. اگر اين منش و روش از ميان ما برخيزد، ديگر نه نام و نه نشاني از اصلاح طلبي و اصلاح طلبان نخواهد ماند. اميدوارم که بازگشت نقد به جريان اصلاح طلبي را شاهد باشيم.
اگر خودتان بخواهيد شروع کننده اين بازگشت باشيد چه نقد جدي ای را به اين جريان در سال هاي اخير وارد مي دانيد؟
بي ترديد، از زوايا و سطوح گوناگون به جريان اصلاح طلبي نقدهايي وارد هست. شايد نخستين نقد اين باشد که در زمانه و شرايطي که سخت نيازمند بازتقرير و بازتوليد گفتمان اصلاح طلبي به مثابه يک گفتمان هژمونيک هستيم، از آن غافليم. از اصلاح طلبي بسيار سخن مي گوييم ولی در مفهوم اصلاح طلبي با هم يگانه و متحد نمي شويم.
سال ها مشاور رئيس دولت اصلاحات بود و از تئوريسين هاي اين جريان؛ همين ها کافي بود ب
يک فضاي گنگ و گيجي نسبت به دقايق اصلاح طلبي در ذهن ما وجود دارد و هر کسي از منظر خودش با اين مفاهيم ارتباط برقرار مي کند. بنابراين بايد اين منظومه فکري را تقرير و تدوين کرده و با شرايط زمانه خود منطبق کنيم. به بيان ديگر، بايد اين گفتمان را با ذائقه فرهنگي، سياسي، اجتماعي، سبکي و زيبايي شناختي نسل جديد جامعه همگون کرده و متغيرهاي جديد و بي بديل را وارد آحاد تعريفي آن کنيم. مورد دوم اينکه تلاش نکرديم نسل جديد را تربيت کنيم و پرورش دهيم، چرخش نخبگان و شايستگان را درون خودمان لحاظ کنيم و اجازه بدهيم اين چرخ بچرخد و مجال بدهيم و شرايط را فراهم کنيم که نسل جديد پرورش بيابد و از درون آن تئوريسين ها، استراتژيست ها و مديران بجوشند و بتوانند جايگزين نسل گذشته شوند.
متأسفانه هرجايي که رقابتي بر سر تصاحب قدرت و نام و نشاني از قدرت وجود دارد، عده اي خاص و تکراري در صحنه حاضرند و از نسل جديد غافلند. نسل جديد حکم سياهي لشگري را بازي مي کند که در فرداي اين تصاحب قدرت بايد موميايي شود و تا هنگامه قدرتي ديگر در مقبره ها نگه داري شود. ولی نقد ديگر اينکه برخي حيات و ممات اصلاح طلبي را در گروی حضور يا عدم حضور در حوزه سياست و قدرت رسمي قرار داده اند و از قدرت و سياست غيررسمي و مدني غافل شده است اند. بايد توجه داشته باشيم که دامن و دامنه تفکر و گفتمان اصلاح طلبي صرفا عرصه سياست و قدرت را در بر نمي گيرد بلکه ساحت هاي اجتماعي، فرهنگي، هنري و… را نيز فرامي گيرد.
فضاي نقد درون اصلاح‌طلبان در حال مه‌آلود شدن است
بنابراين، تحديد و محدودکردن اين گفتمان فربه و فراگير به حوزه اي خاص تنها و تنها قراردادن آن در مسير احتضار هست. نقد ديگر، مجال دادن به عده اي شبه اصلاح طلب يا اصلاح طلبان کاذب و دروغيني است که به جريان اصلاحات و بزرگانش نگاه ابزاري مي کنند و از آنان پلي ساخته اند براي نيل به منافع و مصالح خود. متأسفانه اين عده که در مرام و منششان، نشان و نشانه اي از فرهنگ، اخلاقيات و الهيات اصلاح طلبي ديده نمي شود، اين روزها مجال يافته اند به نام نامي اصلاحات و بزرگان اصلاحات، حضور پرمعنا و پرمنفعتي در عرصه قدرت و سياست داشته باشند و اصلاح طلبان راستين را به حاشيه بکشند.
درباره مورد آخر آيا مي شود گفت که در جريان اصلاحات تکيه بر آزادي و فضاي باز سياسي به ضرر خود اصلاحات تمام شد؟
اين ناظر بر بحث اول من است که ما گفتمان اصلاح طلبي را به مثابه يک گفتمان در معناي دقيق آن تقرير و تدوين نکرديم. در چنين فضاي گنگ و گيج و پر از ابهام و ايهام گفتماني، همگان مي توانند خودشان را اصلاح طلب بنامند. اگر ما حريم و خطوط قرمز و نارنجي و زرد و سفيد گفتماني خود را مشخص کنيم هرکسي نمي تواند وارد اين حريم شود و خودش را خودي تعريف کند. آن وقت مي شود کساني را که قصد استفاده ابزاري از اين گفتمان دارند تشخيص داد و تکليف خود را با آنها مشخص کرد.
اما اين اتفاق نيفتاده، لذا مجالي براي کساني فراهم شده است که صرفا منطق قدرت و ثروت را مي فهمند و از تمام تاريخ، ميراث و سرمايه نمادين و سرمايه اجتماعي و انساني اصلاح طلبي به صورت ابزاري استفاده مي کنند. از همين رو، بايد از لحاظ سازماني و تشکيلاتي تکليف خودمان را مشخص کنيم و هم از لحاظ گفتماني، گفتمان تقرير و تدوين يافته اي داشته باشيم که درون و برون آن مشخص باشد و از سويي بايد درون جريان هشيار بود و به هرکسي مجال نداد که وارد جرگه اصلاح طلبي بشود.
اصلا گفتمان اصلاحات پيش از سال 76 که وارد فضاي قدرت سياسي شد، به صورت يک جنبش فکري با مانيفست روشن و سيال در ميان مردم وجود داشته است؟
جريان اصلاح طلبي يک جريان تاريخي هست؛ اگرچه با نام ها، مرام ها، مرامنامه ها و گاهی در قالب ايدئولوژي ها و نظام هاي انديشگي گوناگون. در دوران معاصر، همواره يک جريان گفتماني در جامعه ما وجود داشته که حرکت هاي راديکال و تغييرات دفعي را نمي پسنديده و نمي پذيرفته و فرضش بر اين بوده که آهسته و پيوسته بايد گام برداشت و بايد زيربناهاي معرفتي جامعه را تغيير داد تا فضاي سياسي آن هم تغيير کند. از همين رو، به نوعي رفرم و اصلاح از درون گرايش داشته هست؛ بنابراين جريان اصلاح طلبي که بعد از انقلاب تجربه مي کنيم داراي يک عقبه و سرمايه تاريخي است که در اشکال گوناگون بروز و ظهور داشته هست.
پس شما بر اين باور نيستيد که جريان اصلاح طلبي که امروز از آن صحبت مي کنيم برآمده از دل جريان اصول گرا يا راست سنتي است که به تعبيري آنها را رفرميست هاي اصول گرا بناميم؟
بي ترديد، درون هر جريان فکري يک نوع تکثر قرائت ها وجود دارد. به سخن ديگر، در ذيل هر گفتماني مي تواند 72 ملت وجود داشته باشد، اين گفتمان مي تواند گفتمان ديني يا اصول گرايي باشد. پس، اصول گرا بودن معنا و مفهومش اين نيست که همه يک تعريف و يک خوانش از اصول داشته باشند، اگرچه همه بر اصولي یکسان اجماع دارند. اينکه آيا جريان اصلاح طلبي در واپسين تحليل يک جريان ديني هم هست، بايد گفت بله، حداقل حاملان و عاملان اصلي اين جريان داراي گرايشات و تمايلات ديني بوده و هستند و شايد بشود گفت که اصول گراترين صورت هاي مذهبي در قبل و بعد از انقلاب بوده اند.
اما زماني که گفتمان ديني در فرايند انقلاب از صورت و صورتبندي يک پادگفتمان، خارج و در هيبت و هويت يک گفتمان هژمونيک ظاهر شد و نيازمند آن گشت که در پراتيک اجتماعي، سياسي و فرهنگي جامعه خود به مثابه تئوري راهنماي عمل و يک پراکسيس عمل کند، شاهد بروز و ظهور نوعي روايت فصل گفتماني و مصاف گفتماني نيز هستيم. در اين هنگامه، جنگ قرائت هاست که سنگ خاراي بسياري از رويکردهاست و عصبيت های ارتدکسي صيقل یافته و در کالبد تشکيلاتي و گفتماني متفاوت هويت مي يابند. بنابراين، روايت فصل، روايتي بديهي و طبيعي است زيرا مقتضيات يک گفتمان قبل از استقرار و هژمونيک شدن يک اقتضاست و بعد از استقرار، اقتضايي ديگر.
تا قبل از استقرار، به گونه يک پادگفتمان بروز مي کند و گفتمان مسلط نقد مي کند و به چالش مي طلبد ولی از فرداي استقرار اين همان پادگفتمان است که منزلت يک گفتمان مسلط را يافته و ايستارها و هنجارهايش به مثابه سياست، تصميم و تدبير، تعريف و تثبيت شده است است و از اين رو، ديگران و مردم به تماشا و قضاوتش نشسته اند. اينجاست که حاملان و عاملان آن پادگفتمان متوجه مي شوند که آنچه در عالم و زيست دنیا گفتماني و تئوريک تجويز مي کردند، در صحنه عمل اجتماعي و سياسي چه نتايجي به بار مي آورد. اينجاست که براي نخستين بار با اين پرسش مواجه مي شوند که آيا بايد در مباني و اصول گفتماني خود تجديدنظر داشته باشيم و قرائتي ديگر از اين اصول ارائه کنيم؟ اينجاست که ممکن است يک نوع مصاف و مسابقه ميان خوانش ها درون يک خانواده گفتماني داشته باشيم يا به تعبير زيباي ويتگنشتاين، درون يک فضاي زباني، بازي هاي زباني گوناگوني را شاهد باشيم که هر کدام قواعد خاص خود را دارند. اين قاعده، حتي در مورد گفتمان هايي که از جنس نص و مقدس هستند نيز صدق مي کند، لذا در فضاي گفتمان ديني هم تکثر و تفاوت را شاهد هستيم. مهم اين است که اين تفاوت منطقي داشته باشد و بتواند از اعتبار فکري بهره ببرد.
اصلاحات چقدر موفق بوده که همين مضامين و مفاهيم درون گفتمان اصلاحات را در ميان توده هاي مردم ببرد؟
مشکل اول ما همين است که چقدر در تئوريزه کردن و مفصل بندي اين گفتمان ميان فواید موفق بوده ايم؟ من پيش تر نيز گفته ام که از فقدان يک گفتمان تقرير و تدوين شده است زحمت مي بريم و از گفتمان اصلاح طلبي فقط کلياتي گنگ و گيج در ذهن داريم. دوم بايد باتوجه به جامعه مخاطبمان عمل کنيم. بايد بدانيم جامعه مخاطب ما چه کساني هستند. آيا جريان اصلاحات مي خواهد يک بيان پوپوليستي هم داشته باشد؟ آيا مي خواهد با توده هاي مردم نيز حرف بزند؟ يا جامعه مخاطبش فقط نخبگان و دانشگاهيان هستند؟ بعد از تعيين جامعه مخاطب، بيان و زبان اصلاح طلبي شکل مي گيرد. به بيان ديگر، اگر جامعه مخاطب اصلاح طلبي کثير هست، زبان اصلاح طلبي نمي تواند يگانه باشد. در اين صورت، اصلاح طلبان بايد به زباني مسلح باشند که هم بتواند با زنان و هم با قوميت ها و جوانان، توده هاي مردم و نخبگان رابطه برقرار کند. بعد اگر مي خواهيم با توده ها سخن بگوييم بايد زبان تفهيم و تفاهم آنان را بدانيم.
چگونه مي شود با توده هاي مردم سخن گفت و براي پديده اي مثل انتخابات به سمت ادبيات موردپسند عوام پيش رفت ولی پوپوليست نشد؟ مرز بين مردم گرايي و پوپوليسم کجاست؟
شايد امروز نياز باشد که راجع به اين مفاهيم تجديدنظر داشته باشيم. در يک دوران خاص، ما زنجيره اي از مفاهيم را در زرورقي مشکي تحويل گرفتيم و کماکان آنها را منفي و سياه مي بينيم.
ممکن است مصداقي صحبت کنيد؟
مثل پوپوليسم يا ايدئولوژي، به نظرم ما بعد از چهار دهه از انقلاب، نيازمند يک نوع تأمل مفهومي هستيم. دوراني که روشنفکر ايراني در دهه 40 و 50 از منظري مارکسيستي، پوپوليسم را برداشت و فهم مي کرد، گذشته هست. الان تمام جريانات پست مدرن و مترقي در غرب، چه چپ پست مارکسيسم و چه راست پست ليبراليسم، در فضاي يک گفتمان پوپوليستي استنشاق و ارتزاق مي کنند.
پس لزوما اين معنايي که از پوپوليسم به صورت منفي در ميان ما شکل گرفته و دائما تکرارش مي کنيم پوپوليسم درست نيست و از اين رو، نيازمند يک تأمل معنايي هستيم. در شرايط کنوني، بر هيچ جريان پست مدرن سياسي نيز پوشيده نيست که براي هژمونيک شدن بايد توده هاي مردم را با خود داشته باشد. نمي شود هم بر آن شد که در جامعه تغيير حاصل کنيم و هم بتوانيم گفتمان مسلط را تلطيف و تصحيح کنيم و هم از توده هاي مردم به سهولت درگذريم و دامنه گفتماني مان صرفا دربرگيرنده نخبگان باشد. در اين صورت فقط به اندازه سطح فراگيري نخبگان بايد انتظار داشته باشيم نه توده هاي عظيم مردم. در اين حالت، بايد منتظر شکست در انتخابات ها بود زيرا نتوانسته ایم يا نخواسته ايم توده هاي مردم را همراه کنيم.
استراتژي اصلاح طلب ها را در سال هاي اخير چگونه ارزيابي مي کنيد؟ به عنوان نمونه در برخي موارد انتقاداتي مطرح شده است مبني بر اينکه آیا اصلاحات به صورت مستقل وارد صحنه نشده و زير چتر جرياني جديد به نام اعتدال حرف زده است.
در يک شرايط تاريخي خاص، صرفا با کارتي که در دست داري مي تواني بازي کني؛ گاهی در يک شرايط تاريخي خاص، تمام کارت هاي بازي شما را گرفته اند و امکان اين وجود ندارد که دور ميز بازي هم حضور پيدا کني و با دست و فکر و تاکتيک و استراتژي خودت بازي کني. در اين وضعيت، آيا عقل سياسي حکم مي کند که با دست و فکر ديگري بازي کني و یا در کالبد ديگري رسوخ کني؟ اينجاست که بحث عقلانيت سياسي و احکام آن به وسیله برخي دوستان مطرح شد.
من اين را کاملا نفي نمي کنم ولی اين عقلانيت سياسي، لايه ديگري هم دارد که مغفول مانده؛ در عقلانيت سياسي بايد ديد ميان آنچه مي دهيم و آنچه مي گيريم، چه توازن و برايندي وجود دارد. مگر نه اينکه عقل ابزاري به ما مي گويد محاسبه هزينه فاينده کنيم؟ با اين تمهيد کوتاهِ نظري، وارد لايه دوم مي شوم. آيا وقتي جريان اصلاح طلبي به حکم عقلانيت سياسي ذيل يا در کنار گفتمان و جريان ديگري قرار مي گيرد و در سايه ديگري نقش آفريني مي کند، هزينه شخصيتي، گفتماني، تاريخي، هويتي، رواني، روحي و احساسي آن را محاسبه مي کنند؟ پرسشي که اينجا مطرح مي شود اين است که آيا زماني که جريان اصلاح طلبي بر اساس يک تعريف سطحي و غيرعقلايي، حيات و ممات خودش را در حضور و عدم حضور در ساحت قدرت تعريف مي کند، براي نيل قدرت مجاز است که به هر حرکتي دست بزند و با هر کس يار غار شود؟ آيا کسي محاسبه کرده است که در بعد و پشت اين اقدام ها، کدامين عمارت هاي زيباي اصلاح طلبي ويران مي شوند؟
شما مخالف اين گونه از عقلانيت سياسي هستيد؟
من الان قصد ندارم به اين عنوان متعرض شوم. من اعتقاد دارم که هزينه هاي يک حرکت فقط مادي نيستند. گاهی اين هزينه ها معنوي نيز هستند. گاهی ما از اعتماد انسان ها ويرانه مي سازيم و سرمايه هاي اجتماعي خود را از دست مي دهيم. ما اين هزينه ها را نبايد به جريان اصلاح طلبي تحميل کنيم؛ بنابراين من اين را نفي نمي کنم که در شرايطي عقلانيت سياسي حکم مي کند وارد ائتلاف يا اتحادهايي شويم و با ديگران هم افزايي داشته باشيم ولی بايد هشيار باشيم که در فرداي آن، چه هزينه هايي بايد پرداخت کنيم و نسبت اين هزينه ها به درآمدها چيست.
آيا فکر مي کنيد که در فضاي سياسي کشور ما تفکر ماکياوليستي وجود دارد؟
ماکياولی هم از آن کساني است که بايد مورد تجديدنظر قرار بگيرد. در جامعه ما وقتي ماکياولی و ماکياوليست مطرح مي شود يک رويکرد منفي شيطاني و غيراخلاقي به ذهن متبادر مي شود که من الان واردش نمي شوم زيرا نيازمند يک بحث عميق نظري هست.
اما آنچه در جامعه و ادبيات سياسي ما از ماکياولی فهم مي شود به عنوان سياستي است که به ما اجازه مي دهد به هر چيزي متوسل شويم تا به مقصود برسيم. من نمي خواهم بگويم و بپذيرم که جريان اصلاح طلبي به مثابه يک جريان در چنين ورطه اي افتاده و الان بر اين تحليل نيستم که چنين وضعيتي را تجربه مي کنيم. من فقط مي خواهم به تمايلي در ميان اصلاح طلبان اشاره کنم که با دستاويز قراردادن عقلانيت سياسي تلاش دارند هر کنش و واکنش، هر تاکتيک وصل و فصل خود را توجيه کند. ولی آيا مي توان هر تلاشي براي ائتلاف و اتحاد و «در قدرت» بودن را امري ماکياوليستي ناميد؟ نه به نظر من، اين جفا و نقد غيرمنصفانه اي هست. در جريانات پوپوليستي جديد و پسامدرن نيز، ما شاهد نوعي اجماع، جمع و جمعيت شدگي پيرامون يک مطالبه یکسان هستيم. به بيان ديگر، گاهی يک زنجيره هم ارزي پيرامون يک مطالبه شکل مي گيرد و انسان هاي کثير با هم گره مي خوردند؛ انسان هايي که لزوما در تمامي سطوح با هم يکي نيستند ولی با هم همکاري مي کنند تا آن مطالبه یکسان تحقق پيدا کند.
در دو دهه اخير شاهد اين بوديم که برخي صورت هاي برجسته اصول گرا وارد جريان اصلاح طلبي شدند يا به تعبيري ديگر از حمايت گسترده اصلاح طلبان برخوردار شدند؛ مثل مرحوم هاشمي و حتي آقاي روحاني، دليل اين اتفاق چيست؟ آيا اينها به دليل افول اصول گرايي است يا رفرم، آینده محتوم يک فعال سياسي مي تواند باشد؟
بايد چشم ها را شست و جور ديگري به اين مسئله نگاه کرد. آیا نگوييم که جريان اصيلي در اصول گرايي وجود داشته و همين اشخاص، نماد آنها بودند ولی ديگران از آنها فاصله گرفتند؟ آیا نگوييم طبع و طبيعت اصيل جريان اصول گراي نخستين همين بوده است که اين شخصيت ها حامل و عامل آن هستند و ديگران از اين طبع و طبيعت فاصله گرفته اند؟ آیا نگوييم برخي از اصول گرايان راديکال امروز از جريان اصيل گفتمان انقلابي که در نظام انديشگي و گفتماني امام تجلي داشت، فاصله گرفته اند؟ به نظر من گفتمان اصيل اصول گرا- آن گونه که امام مطرح مي کرد- داراي سعه صدر سياسي و اجتماعي بوده، به نحوي که انسان ها را با تمام تکثر و گوناگوني شان، ذيل چتر گفتماني آن تجميع مي يافتند. به بيان ديگر، اين گفتمان- حداقل در رويکرد آغازين خود- از جاذبه بيشتري نسبت به دافعه برخوردار بوده ولی اندک اندک خرده گفتمان هايي از درون آن جوشيدند که دافعه آنها به مراتب بيش از جاذبه ارزش بوده و هست. اينان شتابان به سوي دگرسازي و از بین بردن پيش رفتند؛ تا جايي که حتي در درون خودي ها هم به دنبال دگر گشتند و آنها را از بین بردن و طرد کردند.
اکثر جريان هاي سياسي، مدعي تفکر حضرت امام هستند و اصولا با استناد و برداشت شخصي و گروهي از افکار و انديشه امام(ره)، برخي از همين جريان ها مثل ملي و مذهبي ها طرد شدند، آيا مي شود گفت اينها خوانش متفاوتي از امام نسبت به همفکران شما دارند؟
همان طور که در گفتمان اسلامي، قرائت هاي گوناگوني وجود دارد که همه به نام دين و پيامبر اسلام سخن مي گويند، ذيل گفتمان امام نيز جنگ قرائت ها برپاست. شيعيان اولين امامشان در مسجد و در سر نماز با شعار لاحکم الاالله شهيد مي شود. به عنوان مثال، کسي وارد مسجد نمي شود بگويد به نام نامي هگل، مارکس يا آتئيسم و شمشير را فرود بياورد، بلکه به نام نامي خدا و دين، شمشير ناحق را فرود مي آورد. آنهايي که واقعه کربلا را خلق کردند در فرداي پيروزي خود به شکرانه آن مسجدها برپا کردند. با اشاره به اين مثال ها، بايد امروز اين تکثر قرائت ها را به رسميت بشناسيم و تلاش کنيم ميان آنان ديالوگي برپا شود تا گفتمان اصيل تر رخ بنمايد.
بازگرديم به اصلاحات، آيا جريان اصلاحات براي انتخابات هاي بعدي کادرسازي کرده که شخصيتي با کاريزما را معرفي کند تا در ساحت قدرت بار ديگر حضور داشته باشد؟
يکي از نقدهاي وارد به ما، عدم تلاش براي نخبه سازي هست. فاقد نخبه نيستيم؛ به هرحال در جريان اصلاح طلبي، نخبگاني وجود دارند که در شرايط مورد نیاز وارد صحنه مي شوند و داراي مشروعيت و مقبوليت هم هستند ولی تلاش نکرديم صورت هاي جديدي را ايجاد کنيم و کماکان با کارت ژنرال هايمان بازي مي کنيم.
شما بعد از سال ها فعاليت در پشت صحنه سياست آيا قصد آن را نداريد که خودتان را در معرض آرای مردم قرار بدهيد؟
خارج از اينکه من اصلا تمايل دارم يا خير، اولين سؤال اين است که ممکن است يا خير؟ به نظر مي رسد که عمر سياسي مرسوم و معمول چون مني به پايان رسيده است و به راحتي اين مجال در اختيار فردي چون من قرار نخواهد گرفت.
به خاطر جريانات سال 88؟
نمي دانم ولی به قول فرانتس فانون، ما به مغضوبين روي زمين تبديل شده است ايم و اين بازنمايي صورت گرفته از من طبيعتا مسلط بر بسياري از افکار و اذهاني است که علاقه دارند مسير را براي حضور امثال من ناهموار کنند. من راضي هستم و خيلي تلاش ندارم که چنين تصور و تصوري را معکوس کنم.
عملکرد آقاي روحاني در مورد شعارهاي کليدي اش منطقي و قابل قبول بوده؟
به عنوان رئيس جمهوري و کسي که حداقل در شعارها و تبليغات انتخاباتي اش بسيار در اين خصوص صحبت کرده و يک فضاي رواني را در جامعه ايجاد کرده، برخي توقعات و انتظاراتي که در فرداي بعد از استقرار دولت کنوني از ايشان مي رفت تحقق پيدا نکرده هست. کاملا متوجه محدوديت ها و چارچوب هاي تصميم گيري و مديريت اجرايي دولت و شخص رئيس جمهوري هستيم ولی در همان چارجوب و حد و حدود، ايشان مي توانند نقش آفريني آشکارتر و جدي تري نسبت برخي پرسشها خاص و آنچه اکنون دارند، داشته باشند که اميدوارم در روزهاي آتي شاهدش باشيم.
پس از سال ها فعاليت در فضاي سياست هيچ وقت خسته شديد؟
صادقانه بايد بگویم چرا، بعضي وقت ها کاملا خسته و ملول مي شوم و مثل سيدجمال الدين اسدآبادي که مي گفت اگر عمري را که براي تغيير از اوج صرف کردم را به تغيير از پايين تخصیص داده شده است مي دادم بسيار موفق تر بودم، من هم گاهي بر اين فرض مي شوم که اگر اين همه تلاشي که داشتم تا در فضاي بازيگران و کنشگران سياسي تغييري حاصل کنم تا فضاي جامعه متفاوت بشود و مناسبات سياسي اخلاقي تر و عقلاني تر بشوند، مصروف لايه هاي مياني و پاييني جامعه کرده بودم شايد موفق تر بودم و اين همه حرف و حديث هم نداشتم و مي توانستم زندگي دانشگاهي پربارتري را داشته باشم و وقت بيشتري براي نوشتن و مطالعه و تأمل بگذارم. آن وقت شايد مي توانستم تأثيرگذاري عميق تري هم داشته باشم. ولی همواره به خودم نهيب مي زنم که اگر در شرايط کنوني، نقش تاريخي خودت را ايفا نکني ممکن است همين شرايط هم براي تأمل و خواندن و نوشتن براي نسل آتي وجود نداشته باشد بنابراين وقت هايي بايد از خود گذشت تا گناه آنچه حادث مي شود بر عهده تو نباشد. به قول شاملو: گناه همواره به گردن کساني است که در هنگامه هاي تغيير تاريخي خود غايبند؛ بنابراين آنجايي که بايد تاريخ را ورق زد بايد حضور داشت و هزينه داد. به قول مرحوم بهشتي، بهشت را به بها مي دهند نه به بهانه.
اخبار سیاسی – وقایع اتفاقیه
واژه های کلیدی: سياست | سياسي | اصلاح طلب | اصلاح طلبان | اخبار سیاسی و اجتماعی
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
